Voormalige top Bouwfonds legde basis voor drama SNS Property Finance (1)

Posted by ruuddewit on januari 21, 2013 · 6 reacties 

In het terecht veel geprezen boek De Prooi van Jeroen Smit over ABN Amro komt de overname van Bouwfonds Nederlandse Gemeenten door ‘De Bank’ in 2000 nauwelijks voor. Alleen kunnen we daar lezen hoe ABN Amro-voorman Rijkman Groenink zijn directeur van de divisie Nederland, Henk Rutgers wegpromoveert: ‘Groenink gelooft niet dat Rutgers de juiste man is voor de klus (het ingrijpen in de divisie Nederland, die de winst moet verdubbelen; rdw). Hij zit er te dicht op, kan daardoor geen saneerder zijn. Hij biedt Rutgers aan om de baas te worden van het in het begin van dit jaar overgenomen vastgoedbedrijf Bouwfonds. Rutgers weigert, hij vindt dat hij zelf de reorganisatie van zijn divisie moet leiden. Hij was trouwens fel tegen deze overname (van Bouwfonds; rdw).‘

Dan lezen we iets verderop: ‘Zijn vrouw (de vrouw van Rutgers; rdw) ziet hem worstelen. En waarschuwt haar man dat hij die klus niet uit kan voeren. Dat het voor hem te veel een vriendenclub is en dat hij met iedereen ruzie zal krijgen. Rutgers volgt haar advies op en stapt naar Maarten de Jong met de vraag of hij niet toch de baas van Bouwfonds mag worden. Hij is net op tijd, ze staan op het punt een nieuwe man te benoemen. Groenink moet nu snel op zoek naar een nieuwe baas voor de divisie Nederland.’

Dit is een onthullende passage en illustreert hoe op het niveau van een van de grootste ondernemingen van ons land blijkbaar wordt beslist over topposities. De Prooi staat vol met deze ontluisteringen over bankiersgedrag. Ook al heeft dit zich ruim twaalf jaar geleden afgespeeld, ik kan het nog steeds niet bevatten hoe het mogelijk is dat iemand CEO van een groot vastgoedbedrijf wordt, terwijl hij dat helemaal niet ziet zitten.

Wat we nu weten is, dat dat ongewilde leiderschap van Rutgers dramatische gevolgen heeft gehad voor het hele Bouwfonds-concern. En beslist ook voor de twee banken die in 2006 delen van dat Bouwfonds overnamen: Rabobank en SNS Reaal. Want de puinhopen van de Klimop-affaire en het fiasco van de vastgoedfinancieringsportefeuille van het latere SNS Property Finance zijn voor een wezenlijk deel niet tot stand gekomen onder het bewind van de met veel hoon overladen bestuursvoorzitter Cees Hakstege, maar onder diens opvolger Rutgers. Hakstege ging al in het voorjaar van 2001 met pensioen en was in het feite al vanaf eind 2000 niet meer verantwoordelijk voor de leiding en het beleid van Bouwfonds. Dat was Rutgers.

Ik heb me altijd verbaasd dat Rutgers – en zijn mede-bestuursleden van de Bouwfonds Holding, Bart Bleker en Jaco Reijrink– nooit als verdachte in de Klimop-affaire zijn aangemerkt. Het kan wel zijn dat zij niet betrokken zijn geweest bij criminele zaken, maar ze zijn wel nadrukkelijk verantwoordelijk geweest voor het klimaat die criminele praktijken mogelijk maakten. Door wanbeleid en desinteresse hebben ze gelegenheid gegeven. Als je er in Nederland als bestuurder van een onderneming een puinhoop maakt, word je niet publiekelijk ter verantwoording geroepen en afgestraft, maar krijg je een fraaie bonus mee.

Bij ABN Amro-topman Rijkman Groenink gebeurde dat (met 25 miljoen euro maar liefst), terwijl de Nederlandse staat – dus u en ik –  uiteindelijk de kosten van dit bankiersfeest moeten betalen. Want mede door het gehannes van Rijkman Groenink moest de Nederlandse staat voor 30 miljard euro  instappen. Geld dat waarschijnlijk nooit meer wordt ‘terugverdiend’. Hetzelfde geldt voor de ellende bij Bouwfonds. Zoals u de afgelopen weken hebt kunnen lezen, wordt het steeds duidelijker dat de Nederlandse staat – dus opnieuw u en ik – ook zal moeten bloeden voor de rammelende overname van Bouwfonds Property Finance in 2006 door SNS Reaal.

Over die rammelende overname heb ik in mijn vorige blog al het nodige geschreven. SNS Reaal kan zeker verweten worden niet goed te hebben onderzocht wat ze met Property Finance voor een bedrag van 836 miljoen euro kochten. Maar je kunt evengoed beweren dat ABN Amro met Bouwfonds een erg slecht product in de verkoop heeft gedaan en de gebreken in de portefeuille erg goed heeft gemaskeerd.

Ik moet hier trouwens iets corrigeren – of verhelderen – wat in mijn laatste blog (‘Bouwfonds PF’s Dutch Link was louter een slechte marketing slogan’) staat. Ik heb de inhoud van die blog opgehangen aan een eerdere reactie van de voormalige bestuursvoorzitter van Bouwfonds, Cees Hakstege, die daarin het Dutch Link-principe verdedigde. De lezer zou de indruk kunnen krijgen dat ik Hakstege daarmee ook aan de kaak stel. Dat is niet mijn bedoeling geweest. Hakstege verdedigt in zijn reactie de Dutch Link zoals deze door Bouwfonds Property Finance werd gehanteerd in de periode dat hij bestuursvoorzitter was. Dus tot eind 2000. In zijn woorden: ‘ Tot mijn vertrek bij Bouwfonds werden er alleen maar financieringen en participaties van Bouwfonds Property Finance gefiatteerd als vaststond dat het om goedbekende relaties ging met duidelijke Nederlandse garanties en zekerheden.’  Die twee uitgangspunten zijn volgens Hakstege na zijn vertrek bij Bouwfonds in 2001 verlaten en ook SNS Property Finance heeft zich er niets meer van aangetrokken, ondanks het dringende advies van Hakstege in 2006 – toen hij door SNS Property Finance topman Marius Menkveld werd gevraagd zijn mening over de onderliggende portefeuille te geven – om naar de allereerste uitgangspunten van Dutch Link terug te keren. Wat Hakstege dus in zijn reactie wilde zeggen is, dat het Dutch Link-principe in wezen een uitstekend uitgangspunt was om zaken te doen, maar dat dat door zijn opvolgers – en later ook door SNS PF – is verkwanseld.

Ik denk dat Hakstege daarin voor een belangrijk deel gelijk heeft. Vanaf 2001 zijn er door Bouwfonds PF en SNS Property Finance teveel projecten gefinancierd met partijen die óf niet zo goed bekend stonden óf die te weinig betrouwbare zekerheden hadden te bieden. Bij Bouwfonds PF kon vanaf 2001 – en zeker na het vertrek van Bertus Pijper in 2004 – vrijwel iedere ontwikkelaar terecht voor  een participerende vastgoedfinanciering, ook ontwikkelaars die elders nadrukkelijk als te weinig solvent waren afgewezen. Ik herinner me een gesprek met een Nederlands-Amerikaanse ontwikkelaar die op zoek was naar een financier voor een groot appartementencomplex in het zuiden van de VS. Hij vroeg mij, als hoofdredacteur van Vastgoedmarkt, of ik geen financier voor hem wist. Ik raadde hem aan eens contact op te nemen met Bouwfonds PF. Een aantal maanden later belde hij me met de mededeling dat zijn bezoek – ook nog onaangekondigd – aan het hoofdkantoor van Bouwfonds in Hoevelaken (‘ik reed er toevallig langs en dacht: laat ik eens binnenvallen’)  uitermate succesvol was gelopen. Binnen een uur had hij een financiering van ruim 100 miljoen weten te regelen. Dit project is later een van de bleeders van SNS PF geworden.

Wat wil je ook met een Raad van Bestuur die helemaal geen verstand had van vastgoed en zich ook niets gelegen liet liggen aan de vastgoedbranche. Maar zich des te meer liet fêteren. Ik kan me nog  het bezoek van Rutgers c.s. aan de Mipim in Cannes voor de geest halen. Bouwfonds had daar in die jaren een stand en Bouwfonds Property Finance verzorgde ook nog allerlei borrels en diners voor hun binnen- en buitenlandse relaties, inclusief een petanque-concours op de laatste middag van de beurs op het plein voor de haven. Wie zich echter, tot grote woede van het ‘gewone’ personeel, niet lieten zien, waren Rutgers en zijn medebestuursleden van de holding. Die lieten zich in een luxe Bouwfonds-auto met chauffeur van de ene golfbaan na de andere rijden en beëindigden de dag in een van de vele sterrenrestaurants die Cannes en omgeving rijk zijn. Verschil moet er zijn, nietwaar!

Dat was dus de mentaliteit van het bestuur van het op één na grootste vastgoedbedrijf van Nederland op dat moment. Een Know Your Customer-systeem, een professionele compliance en een degelijk riskmanagement werden pas later, onder druk van ABN Amro,  op de agenda gezet.  Dat verklaarde ook waarom Bouwfonds na de mediaonthullingen in 2002 over de nauwe relatie tussen Bouwfonds Property Finance (lees Bertus Pijper) en het duo Willem Endstra/Klaas Hummel gewoon doorging met hen te financieren. Niet openlijk, natuurlijk niet. Uit de notulen van de Raad van Bestuur blijkt namelijk dat Bouwfonds die relatie met Endstra en Hummel financieel veel te aantrekkeljjk vond, alleen moest Endstra wel een penvoerder naar voren kon schuiven in de contracten waardoor hij buiten beeld zou blijven.

In de Volkskrant van vandaag staat een artikel met als kop ‘Nederland is vertrouwen in leiders kwijt’. Dat gaat weliswaar over de situatie nu, maar er staan opmerkingen in, die ook al toen, vijftien jaar geleden al golden. Er is blijkbaar weinig veranderd sindsdien. ‘Gebrekkig regulering, bonussen, belangenverstrengeling en schandalen zijn de voornaamste oorzaken bij het dalende vertrouwen in banken.’ En: ‘De belangrijkste redenen voor het verlies van het geloof in het bedrijfsleven zijn fraude en verkeerde drijfveren zoals hoge bonussen’.

Omdat ik de lengte van mijn blogs vanwege de leesbaarheid en een teveel aan informatie wil beperken, hou ik het deze maandag hierbij. Voor het vervolg zult tot later in de week moeten wachten. Want er is over dit specifieke onderwerp bij Bouwfonds nog heel wat meer te melden. Wat in het vat zit, verzuurt niet.

Ingedeeld onder Uncategorized